Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy Spółka z o.o., Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy
czas zwiedzania – 1,5h
Kompleks w „Lesie Gdańskim” zaprojektowany został w 1899 r. przez berlińskiego architekta Franza Marschalla. Projektant stworzył wkomponowany w otoczenie, jednorodny stylistycznie zespół architektoniczny z elementami neogotyku, osadzony w nurcie architektury przełomu XIX i XX w. Rozległa parcela zamknięta została efektownym ogrodzeniem. Jako pierwsze, z lewej strony działki, powstały budynki pompowni, studni zbiorczej i gazometrów. Na szczególną uwagę zasługuje dawna stacja pomp, od 1937 r. mieszcząca stację uzdatniania wody, a współcześnie zaadaptowana na salę konferencyjną. Wnętrze z dwupoziomową halą, ma również atrakcyjny wystrój. Ozdobnie opracowany, drewniany strop wsparty jest na stalowych filarach, obudowanych rzeźbionymi, drewnianymi okładzinami. Całości wystroju dopełniają witraże, przedstawiające czaplę na tle zarośli i płynącego łabędzia. Od wielu lat w tym miejscu odbywa się Festiwal Muzyki Kameralnej „Muzyka u Źródeł”. Dzisiaj w bydgoskim zakładzie wodociągowym w „Lesie Gdańskim”, zobaczyć można zabytkowe hydranty, zdroje uliczne, pompy, a także replikę średniowiecznego rurmusa – urządzenia, które służyło w XVI wieku do dostarczania do bydgoszczanom wody czerpanej z rzeki Brdy. Popularnością wśród zwiedzających cieszy się także 15. metrowy model piętrowego kanału wodno-ściekowego z końca XIX wieku, stanowiący odwzorowanie analogicznych budowli znajdujących się pod ziemią. Malowniczo położona Hala Pomp Wodociągowych, nadal funkcjonuje, a użytkownicy z godnym podziwu poszanowaniem dbają o to, wpisane do rejestru zabytków, miejsce.
Woda dla wszystkich
Bydgoscy mieszczanie zgodę na budowę wodociągu uzyskali od króla Zygmunta Starego w 1523 r. Urządzone wówczas drewniane wodociągi czerpały wodę bezpośrednio z Brdy. Przetrwały one tylko kilkanaście lat. Na prawdziwy komfort i stały dostęp do czystej, bieżącej wody musieli bydgoszczanie czekać ponad 350 lat, do 1881r.
Wtedy to powołano w Bydgoszczy Specjalną Komisję do Spraw Budowy Wodociągów. Zadaniem Komisji złożonej z wybitnych inżynierów i urzędników był wybór ujęcia wody i opracowanie sieci wodociągowej. Zadecydowano, że stacja pomp i sieć dostarczająca wodę, powstanie równocześnie ze zbiorczą kanalizacją, przepompownią i oczyszczalnią ścieków. Była to śmiała i nowatorska koncepcja, oparta na najnowocześniejszej europejskiej technologii.
Ambitne plany
Problem pojawił się podczas prac przygotowawczych. Trudności nastręczał wybór ujęcia wody i sposobów jej poboru. Rozważano kilka rozwiązań, jednak żadne nie zaspokajało ambitnych planów stworzenia systemu wodociągowego doprowadzonego do wszystkich parcel i domów w Bydgoszczy. W 1892 r. zatrudniono znanego hydrologa, Otto Smreka, z Mannheim, który przeprowadził badania geologiczne wokół Bydgoszczy. W ich wyniku natrafił na północ od miasta, w „Lesie Gdańskim”, tuż przy drodze w kierunku Gdańska, na duże pokłady wód. Pozwalało to czerpać, bez szkody dla roślin i drzew, 6000 m³ wody na dobę, zaspokajając potrzeby około 50 tys. mieszkańców. Woda zlokalizowana przez Otto Smerkera spełniała też wszelkie normy jakościowe do użytku domowego i do picia.
8 kwietnia 1897 r. urząd Regencji Bydgoskiej zatwierdził plan budowy stacji wodociągowej. Rok później dysponowano niezbędnymi środkami finansowymi na całą inwestycję: sieć wodociągową, kanalizacyjną, stację pomp i przepompownię. Do realizacji przedsięwzięcia przystąpiono w 1899 r. Oprawa architektoniczna zabudowań bydgoskiego przedsiębiorstwa wodociągowego świadczy o ogromnym znaczeniu tej inwestycji dla ówczesnych władz. Wzniesiono zakład wodociągowy, złożony ze stacji pomp, studni zbiorczej, gazometrów i budynku mieszkalnego przy dzisiejszej ul. Gdańskiej 242, oraz Wieży Ciśnień przy ul. Filareckiej 1.