Polska Spółka Gazownictwa sp. z o.o.
Zwiedzanie – po wcześniejszym kontakcie telefonicznym
Czas zwiedzania – 1h
Bydgoska Gazownia działa od 1 października 1860 r. i jest jedną z najstarszych w Polsce. Dogodnie zlokalizowana na nieruchomości położonej przy współczesnej ulicy Jagiellońskiej 42, do dzisiaj zachwyca reprezentacyjnym budynkiem, który zaprojektował w 1904 r., miejski radca budowlany Carl Meyer. Pomimo rozbiórek i zmian, odbudowana w 1945 roku Gazownia, chociaż nie produkuje już gazu, nadal działa, zaświadczając o ciągłości bydgoskiego przemysłu. Nie zachowały się dawne urządzenia produkcyjne, zwiedzający mogą natomiast posłuchać opowieści o tajnikach funkcjonowania gazowni i zobaczyć jedyną w Bydgoszczy lampę gazową. Tradycję Gazowni Bydgoskiej kontynuuje Zakład w Bydgoszczy, który jest jednostką terenową Polskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. Oddziału w Gdańsku.
Piękny przemysł
W Bydgoszczy gaz w gospodarstwach domowych i przemyśle zaczęto stosować w 1880 roku. Początkowo korzystało z niego zaledwie 250 mieszkańców miasta. Jednak do oświetlania ulic używano gazu już 20 lat wcześniej, kiedy to w mieście zainstalowano 285 latarni. W 1910 roku było ich już 1488, a bydgoska Gazownia należała do największych w kraju.
Latarnicy, gazownicy
Najstarsi mieszkańcy miasta zachowali ich w pamięci. Latarnicy powrócili na bydgoskie ulice w 1945 roku, gdy zniknął automatyczny podajnik zwiększający dopływ gazu do lamp. Jeździli rowerami, do których przytroczona była druciana dźwignia, za pomocą której regulowano dopływ gazu. Dzisiaj nie ma latarników, nie ma gazowych lamp, ale pozostała bydgoska Gazownia. Nadal mieści się w tym samym miejscu, przy ulicy Jagiellońskiej, stanowiąc ważny, zapewniający ciągłość, element miejskiego krajobrazu Bydgoszczy. Współcześnie wygląda, co prawda, inaczej niż w 1860 roku, gdy rozpoczynała swoją działalność. Nie ma już wielkich pieców, malutkich ogródków, które urządzali przy swoich domach mieszkający tu gazownicy, nie ma bocznicy kolejowej i barek wypełnionych węglem cumujących przy nabrzeżu gazowni oraz napowietrznej kolejki ułatwiającej transportowanie węgla na jej terenie. Jednak mimo rozbiórek i zmian, odbudowana w 1945 roku Gazownia nadal istnieje i działa, zachowując status jednej z najstarszych w kraju. W czasach I wojny światowej jej powierzchnia zajmowała ponad 3 hektary, a gazownicy stanowili elitę ówczesnych inżynierów i robotników. Gazownia była ich domem. Zajmowali się nie tylko produkcją i dystrybucją gazu, ale także poradnictwem np. na temat jego oszczędnego i bezpiecznego użytkowania. Nie zapominali o promocji i relacjach z klientami. Bydgoska Gazownia od lipca 1910 roku wydawała bezpłatną gazetę dla wszystkich odbiorców, prezentującą techniczne nowości z dziedziny gazownictwa, odpowiedzi na listy czytelników, porady. Gazeta była finansowana z reklam zamieszczanych przez firmy instalatorskie i producenckie. Na terenie Gazowni znajdował się również sklep ze sprzętami gospodarstwa domowego, wykorzystującymi gaz, jako paliwo. Długoletni i zasłużony dyrektor bydgoskiego zakładu w okresie międzywojennym, Bronisław Klimczak, zorganizował 174 spotkania połączone z prelekcjami na temat produkcji gazu i znaczenia gazownictwa w życiu mieszkańca, a także rodzajów i typów urządzeń gazowych, używanych przez bydgoszczan. Specjalnie dla pań, odbywały się pogadanki o oszczędnym używaniu gazu w gospodarstwach domowych. W pamięci bydgoszczan zapisał się także Ignacy Banaszak, który od 1928 r. pracował w Gazowni w Bydgoszczy na stanowisku inżyniera Ruchu Zewnętrznego Gazowni. Był jednym z wielu starannie wykształconych fachowców, którzy swoją wiedzą zapewniali bydgoskiej gazowni systematyczny rozwój.
Postęp
Pod koniec lat osiemdziesiątych XIX wieku do rozliczeń z odbiorcami zastosowano gazomierze. Do 1909 roku zainstalowano ich już 10.065 sztuk. Kryzys w Europie i pierwsza wojna światowa spowolniły postęp techniczny, ale od 1936 roku widoczna była poprawa koniunktury. Lepsza sytuacja finansowa pozwoliła na zwiększenie wydatków inwestycyjnych. W marcu 1939 roku długość sieci gazowej w Bydgoszczy wynosiła 100,85 km. Nie tylko budowano nowe gazociągi, ale również systematycznie wymieniano stare. Podstawowym zadaniem gazowni była zawsze produkcja gazu, która w roku 1938 osiągnęła poziom 6,3 mln m3. Gazownia Bydgoska pod względem wielkości i produkcji gazu była największą na Pomorzu, natomiast wśród 106 gazowni działających na terenie Polski zajmowała 6. miejsce - po Warszawie, Poznaniu, Lwowie, Krakowie i Łodzi. We wrześniu 1939 roku gazownia została przejęta przez okupacyjne władze i razem z komunikacją tramwajową, wodociągami, elektrownią i cegielnią tworzyła Stadtwerke Bromberg (Miejski Zakład). W czasie wojny nie wdrażano żadnych nowoczesnych technologii, ale wzrost zapotrzebowania na gaz zmusił okupanta do wybudowania w 1943 roku dwóch nowych pieców.
Po wojnie i współcześnie
Wycofujące się wojska niemieckie zniszczyły większość obiektów i urządzeń Gazowni. Tuż po zakończeniu działań wojennych pracownicy rozpoczęli jej odbudowę i uruchomili produkcję gazu. Miasto otrzymało gaz już w lutym 1945 roku. Potrzeby stale rosły. Nowa gazownia przy ulicy Witebskiej, o mocy produkcyjnej 120 000 m3 gazu węglowego na dobę, została uruchomiona w 1967 roku. Sześć lat później zaprzestano produkcji gazu przy Jagiellońskiej 42, zachowując administracyjne i publiczne funkcje zabytkowych budynków. Lata 70. XX wieku zapisały się w historii bydgoskiego gazownictwa jako czas wielkiej rozbudowy sieci gazowniczej. Prowadzona przez lata 80. XX wieku wymiana gazu miejskiego na ziemny doprowadziła do wyłączenia w 1990 roku gazowni przy ulicy Witebskiej. Po 130 latach w Bydgoszczy zaprzestano produkcji gazu świetlnego, a mieszkańcy korzystają z gazu ziemnego. Pod koniec ostatniej dekady XX wieku stara Gazownia przy ulicy Jagiellońskiej uległa modernizacji i adaptacji do potrzeb pracowników i odbiorców związanych z dystrybucją i sprzedażą gazu ziemnego.
http://www.gdansk.psgaz.pl/onas/jednostki_terenowe/zg_bg